Fatima Saparova (24 jas) Qaraqalpaqstan Respublikası Nókis qalasında anası hám sińlisi menen jasaydı. Ol Aral mashqalasınan eń kóp jábir kórgen, ekologik máseleler keleshek haqqında emes, hár kúni aymaqlıq xalıq jasaytuǵın búgingi kún haqqında aytatuǵın aymaqta tuwılıp ósken. Fatima kóbinshe jaslar óz aymaǵınıń ekologik jaǵdayın jaqsılawǵa tabiyattı asırap-abaylawǵa az bolsada úlesin qosıwı kerek, dep oylaytın edi.
Bunday imkaniyat Fatima hám onıń teńleslerine Ózbekstan Jaslar awqamı hám UNICEF sherikliginde dúzilgen ImkonLab joybarı tárepinen usınıldı. ImkonLab – bul sociallıq innovaciyalar hám sociallıq isbilermenlik kónlikpeleri baǵdarlaması.
Fatimanıń komandası 2020-jıl avgust ayında pandemiya shoqqısına shıqqan waqıtta ótkizilgen Qaraqalpaqstan jasları ushın baǵdarlamanıń birinshi sınaw basqıshında qatnastı. Jáne 9 komanda menen birge olar 7 kún dawamında sociallıq innovaciyalar boyınsha treningta qatnastı hám 1000 AQSH dollar muǵdarında grantqa iye boldı hám óz ideyaların ámelge asırıw ushın mentorlar tárepinen qollap-quwatlandı.
«Pandemiyada bolǵanım ushın treningler qanday ótkeriliwi hám tınlawshılar qanday bolıwı haqqında oyladım,» deydi Fatima. «Men startaplar innovaciyalar hám sociallıq máselelerdi sheshiw haqqında kóplew maǵlıwmat alıwdı kútken edim. Joybardan úmitlerim aqlandı. Men ókinetuǵın nárse sonda, biz mentorlar, trenerler hám qatnasıwshılar menen ushırasa almadıq. Men olar menen bir stolda otırıwdı júdá qáler edim. Men ushın trening kúnleri ómirimdegi eń jaqsı kúnlerden biri boldı.
Juwapkershilikli hám átiráp-tábiyatqa doslıq qatnasta bolǵan Fatima global pataslanıw máseleleriniń sebeplerinen biri bolǵan polietilen paketlerden paydalanıwdı kemeytirmekshi edi. Joybardan kózlengen maqset “Eko-sumkalardan paydalanıwdı násiyatlaw arqalı átiráp-tábiyat pataslanıwı aldın alıw” edi
Fatimanıń komandası joybardı baslaǵanda, olardıń ózleri eko-sumka ne ekenligin derlik túsinbegen. Kóplegen sorawlar payda boldı: qanday tawar tigiw kerek, qanday ásbap-úskeneler satıp alıw kerek, olar eko-sumka satıp aladıma hám qalay tanıqlı etiw kerek. Bunı komandanıń hesh biri bilmegen.
«Biz usı joybar menen aymaǵımız ekologiyasın jaqsılawǵa az bolsada úles qospaqshı edik, payda alıwdı birinshi orınǵa qoymadıq,» -deydi Fatima. «Biz usı startap-joybardı baslaǵanımızda kóp negativ pikirlerdi esittik, házirde esitip kelemiz. Qaraqalpaqstanda bunday joybardı ámelge asırıw qıyın, sebebi adamlar bunı ele túsinbeydi. Biraq, biz toqtap qalmadıq hám tek aldıǵa talpındıq hám islewde dawam ettik.»
Fatima hám onıń kásiplesleri usı startap joybar sebepli Qaraqalpaqstanlıqlardı ekomádeniyatqa boysınıwǵa úyretiwge isenimi kámil. Olar tek sumka tigiwdi emes, úgit-násiyatlaw jumısların da alıp bardı. Olar óz ónimlerine buyırtpalar sanı kúnen-kúnge artıp baratırǵanınan quwanıshlı. Birinshi kóp muǵdardaǵı buyırtpalar álleqashan qabıl etilgen.
Fatima basshılıǵındaǵı jaslar óz joybarın jáne de keńeytiw niyetinde. Olar basqa grantlar hám tańlawlarǵa arza beriw hám qosımsha úskeneler satıp alıwdı rejelestirmekte. Olardıń maqseti – qaraqalpaq naǵısları túsirilgen sumkalardı eksport etiw.
Házirgi waqıtta Fatima Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universitetiniń Ekonomika fakulteti 4-kurs studenti, ekosumkalar islep shıǵarıw boyınsha iskerligin dawam ettirmekte. Onıń ónimlerin Telegram @eco_sumok hám Instagram sociallıq tarmaqlarda tabıwıńız múmkin: @eco_bags. nks
Fatima ármanlarınan birin ámelge asırıwǵa járdem bergen joybarǵa minnetdarshılıq bidiredi:
“ImkonLab joybarı haqıyqattan da biz ushın jańa múmkinshilikler ashtı, onıń ushın men UNICEF, Jaslar awqamı hám ustazlarimga minnetdarshılıq bildiremen. Joybarǵa qatnasıwım sebepli turmısımda kóp ózgerisler júz berdi. Bul joybarda jeńimpaz bolǵanımnan keyin túrli xalıq aralıq innovciyalıq konferensiyalarda qatnastım, ekologiya hám isbilermenlik salasında joqarı dárejedegi adamlar menen ushırastim. ImkonLab – real múmkinshilikler esigi!”
Derek: UNICEF Uzbekistan/2020